Winnaars en verliezers

Dag 15, Praag

Vandaag hebben we onze fietsen niet aangeraakt. Henk en ik bezochten twee musea, beide op aanraden van Hans en Justa Renner: het Lobkowicz Paleis in de burcht van Praag, en het Museum van het communisme.

Grotere contrasten zijn bijna niet denkbaar.

Het communisme in Tsjechië heeft verloren. Het museum dat ter nagedachtenis ervan is opgericht is gemaakt door de winnaars. Het vertelt met minimale middelen - vooral met veel tekst - over de opkomst en ondergang van het communistische regime dat van 1948 tot eind 1989 de dienst uitmaakte in het toenmalige Tsjechoslowakije. Het museum ontroert geen moment. De communisten komen niet tot leven. Zelfs de “goeden” onder hen niet, zoals Alexander Dubcek, in 1968 het belangrijkste gezicht van de Praagse Lente. Misschien is dat ook de bedoeling. Maar ook de slachtoffers van het communistische regime blijven flets en vlak.

In het Lobkowicz Paleis vertelt de adellijke familie Lobkowicz zelf haar eigen geschiedenis, en daarmee ook een geschiedenis van Tsjechië. De familie Lobkowicz verkeerde drie eeuwen lang in de hoogste kringen van het Habsburgse Rijk, en bleef ook na de val van de Habsburgers schathemeltjerijk.

Tot 1938/1939. Toen annexeerde het Duitsland van Adolf Hitler eerst het westelijke deel van Tsjechoslowakije en daarna ook de rest van het land.

De Duitse bezetters namen alle bezittingen van de familie Lobkowicz in beslag. Die ontvluchtte het land, keerde in 1945 terug, maar raakte in 1948 opnieuw alles kwijt. Nu aan de communisten, die dat jaar de macht grepen. Gezinshoofd Maximilian Lobkowicz (geboren in 1888) nam naar eigen zeggen alleen zijn hoed en zijn jas mee op zijn vlucht naar Londen, waar zijn echtgenote al was. Zijn paleis, zijn dertien kastelen en zijn vermogen liet hij achter. Hij stierf in ballingschap.

Zijn kleinzoon William, in 1961 geboren in de VS, besloot na de “Fluwelen revolutie” van 1989 terug te keren naar het land van zijn voorvaderen. De communisten hadden het veld geruimd. De regering van de nieuwe president Vaclav Havel maakte het inwoners mogelijk hun geroofde bezittingen terug te vorderen.

Dat had nogal wat voeten in de aarde, maar in 2007 hadden William en zijn vrouw Alexandra het familiepaleis in de burcht van Praag gerestaureerd. Het was klaar voor hernieuwde ingebruikname. Ze stelden het open voor het publiek, met steun van de Tsjechische overheid, en veel particuliere geldschieters.

In een begeleidende audiotour door het kasteel vertellen William en Alexandra over de imposante kunstcollectie van de familie, en ook over de manuscripten van grote werken van de componisten Beethoven, Mozart en Haydn, die hier verbleven in de 18e en 19e eeuw. Beethoven droeg twee van zijn symfonieën op aan prins Lobkowicz. In de Muziekzaal van het paleis speelden de groten der aarde. En nu is er elke dag een concert van jonge Tsjechische musici.

Ook Martin Lobkowicz komt aan het woord, de zoon van Maximilian, de vader van William, en geboren in 1928. Hij vertelt over zijn kindertijd in kasteel Roudnice, een van de bezittingen van de familie, dat op veel schilderijen is te zien. Het kasteel telde 250 (!) kamers. Martin woonde er tot 1939. “Ik zie het nog helemaal voor me,” zegt hij, “hoe ik met m’n fietsje door de gangen reed.”

Op zo’n moment komt geschiedenis tot leven. Ik slikte een brokje weg. Het is de geschiedenis van de winnaars, geschreven door de winnaars zelf, en het is razend knap gedaan.